سفرنامه کویر مرنجاب: سرگردان - مجله سویگل

شنیده بودم مردمِ محلی کاشان اعتقاد دارند کویر نفرین شده ست و هرکس توی سکوتِ کویر قدم بزند تا ابد سرگردان می گردد. وقتی از فرشاد در موردش پرسیدم تایید کرد و گفت: همچین اعتقادی دارن چون میگن برخی از بستگانشون رفتن توی کویر و دیگه برنگشتن. ولی فکر کنم علتش رو بدونم، باید از نزدیک ببینی، هروقت خودت اومدی نشونت میدم

گفتم: نکنه علتش همون جزیره سرگردانه که میگن؟

خندید و گفت: نه بابا، این کویر حرف های زیادی واسه گفتن داره.

قرار گذاشته بودیم که بریم کویر مرنجاب. نزدیک ظهر از قم راه افتادم که سرِ وقت برسم. قرار بود با ماشین فرشاد بزنیم به دلِ کویر. هیچ وقت آدمِ سفر نبودم و به جای تجربه کردنِ واقعیت های اطرافم، دنبال فرضیه های نجوم و کهکشان ها بودم. به قول فرشاد توی ملکوت سیر می کردم. اما وقتی با ذوق گفت: باید بیای آسمونِ کویر و ببینی، آخ آخ انگار رفتی تو بغلِ ستاره ها.

وسوسه شدم. با اینکه همواره شرجیِ دریا را به گرمای کویر ترجیح می دادم اما چون مسیر زیاد طولانی نبود و حرف فرشاد مدام توی گوشم زنگ می زد قبول کردم. صبح که راه افتادم باران بند آمده بود و هوای دل چسب آذرماه راغب ترم می کرد به این سفر کوتاه. مدام نگاهم به آسمان بود که نکند دوباره سروکله ابرها پیدا گردد و آسمان شبِ کویر را تیره کند. فرشاد زودتر رسیده بود و داشت پروژکتورهای روی سپر ماشینش را تمیز می کرد. از اولین آشنایی مان توی دانشگاهِ کاشان ده سال می گذشت. ماشین را نزدیک پایگاه امداد و نجات پارک کردم و سوار ماشین فرشاد شدم. یک تویوتای اف جیِ سُربی. وقتی راه افتادیم گفت: چه عجب پا دادی. خیلی خوش اومدی، مطمئن باش پشیمون نمیشی

هرچقدر جلو می رفتیم آسمان آبی تر و سفیدیِ افق بیشتر می شد. انگار داشتیم سفر می کردیم به یک سیاره دیگر که همه چیز نزدیک تر و دقیق تر به نظر می رسید. بیشتر فرشاد صحبت می کرد و من گوش می دادم. گفت: هر چی از عجایب این کویر بگم کم گفتم. شاید باور نکنی با همین ماشین، هشت ساله از اول تا آخرش و رفتم ولی هر بار میام بازم تازگی داره و انگار بار اوله میبینمش. اینم خودش از عجایبشه دیگه!

با خودم گفتم شاید ما هم برای این کویر عجیب باشیم. چقدر آدم های عجیب وغریب که روی تنِ سوزانش قدم زده اند. قرار شد برویم و اول جزیره سرگردان را ببینیم. جزیره ای که فقط توی برخی از روزهای سال که بارندگی بیشتر است سرگردان می گردد! داشتم فکر می کردم که این کویر چه فرقی با کویرهای دیگر دارد، هر طرف را نگاه می کنی یا تپه های طلائی شن می بینی یا شوره زار و آسمان آبی و خورشیدی که حرارتش از هر جای این سیاره بیشتر است حتی توی این فصل. فرشاد می گفت: اگه خوب به سکوت کویر گوش بدی و باهاش راه بیای حرفای زیادی داره که بگه و شگفت زده ات کنه. اصلا همین رازهای سربه مهرشه که من و پابند خودش نموده.

می گفت: از این کویر یاد گرفته ام که به چیزی دل خوش نکنم، چون آدم ها مهمان چندروزه اند و بعد می روند و شاید دیگر هیچ وقت پشت سرشان را نگاه ننمایند و تنها خاطرات ِشان از ما همان عکس هایی باشد که سال به سال گوشه آلبوم شان خاک می خورد و حتی نگاهم نمی نمایند. گفتم پس به خاطرِ همینه که هنوز تنها زندگی می کنی؟

یک ساعتی گذشته بود که فرشاد گفت: خب دیگه از اینجا به بعد و باید پیاده بریم.

همان طور که روی آبِ چند سانتی دریاچه قدم می زدیم پرسیدم: بیشتر چه روزایی اینجایی؟

گفت: من همه فصل های سال اینجام؛ حتی تابستون که خیلی به ندرت کسی مسیرش به کویر میخوره، چون اون موقع باید مثل مار پوست بندازه. خلاصه بگم؛ هشت ساله توی این کویر در حال رفت وآمدم. ما با هم کنار اومدیم. خب اول باید از همین جا نگاه کنیم.

جزیره پیدا بود. با اینکه قبلا درموردش خوانده بودم و می دانستم این خطای دید از کجا آب می خورَد اما باز هم جالب بود و میخکوب، نگاهش می کردم. خوانده بودم که مردم محلی معتقدند جزیره مدام در حال جابه جایی است و برای همین اسمش را گذاشته اند سرگردان اما اگر با دقت نگاه می کردی، دو سرِ انتهای جزیره توی افق به هم می رسید و درست توی غروب خورشید محو می شد، از دور که نگاه کنی انگار جزیره حرکت می نماید. مابقی سال هم که بارندگی کم است، دورش را شوره زار می گیرد. وقتی نزدیک تر شدیم دیگر خبری از آن خطای دید نبود و همه چیز واقعی به نظر می رسید.

داشتم فکر می کردم که ما آدم ها شاید خیلی از لحظه های زندگی مان را برای رسیدن به چیزی که پیشِ رو می بینیم هدر بدهیم و کلی سختی به جان بخریم، اما واقعیت این است که تمام چیزهایی که به خاطرشان با ارزش ترین دارایی مان یعنی زمان را هدر داده ایم فقط از همان دور لذت بخش اند. زمانی که می رسیم و از نزدیک نگاه شان می کنیم دیگر آن چیزی نیستند که فکرش را می کردیم. شبیه همین جزیره. وقتی برمی گشتیم سمت ماشین فرشاد گفت: خدا میدونه توی کویرِ سیاره های دیگه چه چیزای عجیبی میشه پیدا کرد؟

گفتم: آره ولی خب کسی هنوز خیلی توی اون کویرها قدم نزده.

خندید و گفت: اصلا نمیشه اونجا قدم زد چون بعدِ چندثانیه میمیری. انگار از اینجا خیلی عجیب ترند.

گفتم: اما زمین از اون سیاره ها هم عجیب تره. با اینکه اینجا اکسیژن هست و میشه هرکجا که بخواهی قدم بزنی ولی طبق یک نظریه، اکسیژن از گازهای سمیِ سیاره های دیگه هم ترسناک تره. چون هفتاد یا هشتاد سال طول می کشه تا کارش رو تموم کنه.

فرشاد چیزی نگفت و لبخند زد. از مسیری که تاکید داشت حرکت کردیم و می گفت از بس درگیر اینجا شده هنوز فرصت ننموده سفر کند و کویرِ کشورهای دیگر را ببیند. یاد ضرب المثل کوزه گر از کوزه شکسته آب می خورد افتادم.

بعد از بیست دقیقه ای که رفتیم ایستاد و اشاره نمود به قسمتی از کویر که سطحی صاف و شوره زاری سفید داشت. گفت: شاید توی نگاه اول چیزی نبینی و سطحش مثل جاهای دیگه این شوره زار ترک خورده و خشک باشه، ولی اگه بیشتر دقت کنی؛ اون تابلوهای خطر و میبنی که اون اطراف نصب شده. ما بهش میگیم نقطه ممنوعه. چون اونجا باتلاقیه که فقط چند ثانیه زمان احتیاج داره تا برای همواره ردتو و از این سیاره پاک کنه. وجود این باتلاق وسط این کویر خیلی عجیبه. به نظر من علتِ اینکه مردم محلی، این کویر و نفرین شده می دونن همینجاس، فکر می کنم اون بستگانشون که ناپدیدشدن خیلی اتفاقی گذرشون به اینجا خورده باشه.

فکر اینکه واقعا چه بلایی سرِ برخی از مردم این اطراف آمده ذهنم را درگیر نموده بود. از فرشاد شنیدم که برخی از شب ها که کویر سوت وکور تر از همواره است، از دور نوری شبیه آتش می بیند، بعد همهمه ای سراسر کویر را فرا می گیرد شبیه آواز، شبیه آوازِ جماعتی که واژه های شان را نمی فهمد، اما همین که می رود سمت نور و نزدیک می گردد اثری از آن ها پیدا نمی نماید. می گفت که شب های زیادی را توی کویر خوابیده و به تاریکیِ شن ها نگاه نموده، این صدا و نور را همان موقع ها احساس نموده که شاید به خاطر وهمِ کویر است. می گفت از این فکرها زیاد به سرش می زند، مخصوصا وقتی تنها توی کویر می چرخد. بعد سراغ چاهی رفتیم که هزار سال پیش کنده شده بود و توی دلِ کویری که پر از شوره زار و نمک بود، آب شیرین داشت. هیچ وقت فکرش را نمی کردم که از تماشا کویر شگفت زده شوم اما فرشاد درست می گفت و پشیمان نبودم.

بعد از کلی این طرف و آن طرف رفتن، وقتی آسمان کاملا تاریک شد رسیدیم به کاروان سرای مرنجاب. دیوارهای نورانی اش از دور پیدا بود. شبیه ستاره ای سقوط نموده وسط کویر.

دورتادورش اتاق های کوچک داشت و یک حوض وسط سنگ فرش های حیاط. وقتی از پله های کوچک و پیچ خورده بالا رفتیم، محو آسمان شدم. کاروان سرا هتلِ چند هزار ستاره کویر بود. رو به آسمان دراز کشیدیم. به فرشاد گفتم: وقتی به این حالت رو به آسمان قرار میگیری انگار زمین رو مثل یه کوله پشتی حمل می کنی و توی کهکشان می چرخی. انگار همه جهان مال توست.

چند دقیقه ای که استراحت کردیم، فرشاد بلند شد و رفت تا شام را آماده کند. من هم بلند شدم و به تاریکیِ شن ها نگاه کردم. نفهمیدم چند دقیقه به نوری که از دور شبیه آتش می درخشید نگاه می کردم!