باید تفاوت ریاضی با سایر رشته ها به رسمیت شناخته گردد، کاهش گرایش به علوم پایه خطر تلقی نمی گردد - مجله سویگل

سلمان ابوالفتح بیگی دزفولی در گفت وگو با خبرنگاران، چالش اصلی پژوهش در حوزه علوم پایه، به ویژه رشته ریاضی را، به رسمیت شناخته نشدن تفاوت های پژوهش در ریاضی و دیگر شاخه های علوم پایه یا شاخه هایی همچون مهندسی و پزشکی و ... دانست و گفت: نتیجه این تفاوت قائل نشدن این است که افرادی که می خواهند در شاخه ریاضی کار با کیفیت انجام دهند، مورد ظلم قرار گرفته و عملاً افرادی که پژوهش بی کیفیت انجام می دهند مورد تشویق واقع می شوند.

وی تشریح کرد: معمولاً از یک دانشجو که کار پژوهشی خود را در دوره دکتری شروع می نماید انتظار می رود پژوهش خود را بعد از چهار سال به نتیجه برساند و یک مقاله چاپ کند. این در حالی است که معمولاً کسی که خارج از کشور (به طور خاص در آمریکا)، مدرک دکتری رشته ریاضی را دریافت می نماید، مقاله پژوهشی ندارد بلکه دستاورد او برون دادها یا نتایج پژوهشی است که بعد از دوره دکتری در قالب مقاله منتشر می نماید.

عضو هیئت علمی پژوهشکده ریاضی پژوهشگاه دانش های بنیادی اضافه کرد: همچنین اگر دانشجویی در ایران مقاله اش را برای چاپ به یک مجله معتبر در رشته ریاضی بفرستد، داوری آن معمولاً یک سال یا بیشتر به طول می انجامد؛ با این حال عملاً انتظار از دانشجوی رشته ریاضی در کشور ما این است که ظرف دو و نیم تا سه سال یک مقاله را به نتیجه رسانده، ویرایش نموده و به چاپ برساند. در چنین شرایطی حق کسی که به دنبال انجام کار با کیفیت علمی است ضایع می گردد.

ضرورت تفاوت بین آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی در رشته های مختلف

بیگی سپس به یک چالش دیگر در همین زمینه اشاره نمود و شرح داد: فردی در رشته ریاضی به عنوان عضو هیأت علمی در جایی مشغول به کار می گردد؛ این فرد در صورت ارتقای شغلی ملزم به رعایت آیین نامه ای است که به عنوان مثال با رشته مهندسی مکانیک یا سایر رشته ها یکسان است و معضلاتی که در دوره دکتری وجود داشت، به دوره استادی هم تسری پیدا می نماید.

وی با بیان اینکه اساتید خوب ریاضی در دانشگاه های درجه یک جهان معمولاً یک یا دو مقاله در طول سال ارائه می دهند، اظهار کرد: این در حالی است که در ایران بر طبق آیین نامه ارتقای اساتید واحدی که برای همه رشته ها وجود دارد، از استاد انتظار می رود تعداد زیادی مقاله ارائه دهد که عملاً امکان پذیر نیست و استاد مجبور است برای ارتقای خود و رعایت کمیت کار، کیفیت علمی مقالات خود را پایین بیاورد.

پژوهشگر جوان برجسته شاخه ریاضی فرهنگستان علوم در سال 98 سپس به ارائه یک مثال پرداخت و تشریح کرد: رشته فیزیک از رشته های نزدیک به ریاضی است که جزو علوم پایه هم محسوب می گردد. یکی از معتبرترین مجلات رشته فیزیک Physical Review Letters نام دارد و چنان چه از اسم آن برمی آید طول مقالات آن کوتاه و در حد 4 صفحه است. این در حالی است که مقاله 4 صفحه ای در ریاضی تقریبا معنی ندارد و در رشته ریاضی طول مقالات با کیفیت معمولا بیشتر از 30 صفحه است.

بیگی سپس به مجله معتبر ریاضی، Annals of Mathematics، اشاره و اظهار کرد: این مجله در سال حدود 50 مقاله یا کمتر منتشر می نماید که این موضوع تفاوت ها و مقتضیات هر رشته را نشان می دهد که متأسفانه در کشور ما به رسمیت شناخته نمی گردد. در واقع 100 مجله اول رشته ریاضی شاید به اندازه چهار یا پنج ژورنال فیزیک مقاله چاپ نمایند.

وی با اشاره به اینکه این موضوع را می توان در اختلاف تعداد مقالات برندگان نوبل فیزیک و برندگان معادل نوبل ریاضی (جایزه فیلدز) هم دید، گفت: اتفاقی که خود به خود در سطح کلان می افتد این است که معمولاً افرادی به راحتی از تز دکتری خود دفاع می نمایند و به عنوان استاد وارد دانشگاه ها می شوند که کیفیت کاری آن ها پایین است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش های بنیادی در خاتمه این بخش از صحبت های خود تأکید کرد: بنابراین با توجه به اینکه هر رشته مقتضیات خود را دارد، باید تفاوت های بین رشته ها به رسمیت شناخته شده و این موضوع در آیین نامه های پذیرش دانشجوی دکتری یا ارتقای اعضای هیئت علمی دیده گردد.

کاهش گرایش به علوم پایه خطر نیست

بیگی در پاسخ به این سؤال که کاهش گرایش به رشته های علوم پایه چه تأثیری بر پژوهش در این حوزه می گذارد، گفت: گرایش کمتر به رشته های علوم پایه موضوعی است که در تمام جهان کم و بیش وجود دارد و من به شخصه این موضوع را خطر تلقی نمی کنم. خطر واقعی اینجاست که تعداد اندکی از افراد که به رشته های علوم پایه واقعاً علاقه دارند، انگیزه خودشان را از دست بدهند و قربانی قوانین شوند.

وی سپس به حمایت های موجود در کشور از پژوهش های علوم پایه پرداخت و گفت: حول و حوش یک دهه اخیر که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شکل گرفته حمایت هایی از پژوهش در کشور وجود دارد و من هم در مقاطعی از این حمایت ها برخوردار بوده ام. در عین حال که انتقاداتی به نحوه اولویت بندی برای دریافت حمایت ها وارد است، اما می توان آن ها را به فال نیک گرفت و امید داشت که مشوق ها تصحیح شوند.