آموزش حقوق شهروندی به بچه ها: ضرورتی انکارناپذیر - مجله سویگل

مطلع نبودن افراد جامعه از حقوق فردی، اجتماعی، مالی و سیاسی از عوامل مهم عقب ماندگی جامعه و زمینه ساز مسائل اجتماعی خواهد بود. یکی از عوامل قانون شکنی، مطلع نبودن افراد از قوانین و مقررات است و اولین گام برای حاکمیت قانون، مطلعی افراد جامعه به قانون است. جامعه پیشرفته، جامعه ای است که در آن رعایت قانون یک ارزش است و افرادی که حق خود را از روش های قانونی مطالبه می کنند انسان های پیشرفته هستند. مطلعی از قوانین و مقررات نقش مهمی در قانون مندی، توسعه یافتگی، مسئولیت پذیری و نظم اجتماعی دارد. آموزش حقوق شهروندی می تواند زمینه مشارکت افراد جامعه را در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی و فرهنگی فراهم آورد. لازم به یادآوری ست که منظور از کودک در این نوشتار به استناد بیشتر اسناد حقوق بشری، شخصی است که به سن 18 سالگی نرسیده است. پس از این یادآوری لازم است به منزله ورود به بحث، به تعریف حقوق شهروندی استناد کنیم که منظور از آن عبارت است از: به طور کلی حقوق شهروندی را می توان به مجموعه قواعد حاکم بر روابط اشخاص در جامعه شهری تعریف کرد. حقوق شهروندی جز حقوق ذاتی و فطری انسان هاست. نکته قابل توجه این است که حقوق شهروندی به افرادی تعلق می یابد که تابعیت یک کشور را داشته باشند. بعلاوه باید اضافه نمود که حقوق شهروندی، به تابعان یک کشور فارغ از رنگ، قومیت، نژاد، دین و طبقه شان تعلق می یابد.

آموزش حقوق شهروندی به بچه ها امر بسیار مهمی است و باید آن را از سنین بسیار کم آغاز کرد؛ چراکه این امر می تواند در روند بهبود زندگی آنان و آینده کشور مؤثر باشد. بچه ها، آینده یک کشور هستند و همان طور که می دانید، هر کشور و شهری قوانین و مقررات خاص خودش را دارد. به طور کلی عبارت شهروندی به این معناست که چگونه می توان در یک کشور یا شهر با توجه به قوانین و اصولی که دارد زندگی کنیم. همان طورکه می دانید، هیچ فردی با حق و حقوقی به جهان نمی آید و این کشورها و جوامع هستند که مشخص می کنند، چه حقوقی را به شهروندان خود بدهند. به طور معمول خانه و خانواده امن ترین، مطمئن ترین و سالم ترین مکان برای رشد و آموزش بچه ها است. در نتیجه پدر و مادرها موظف هستند برای جلوگیری از خطرات احتمالی از همان کودکی آموزش های اولیه درباره حقوق و فرهنگ شهروندی را به بچه ها خود آغاز کنند.

پرسش بسیار مهمی که مطرح می گردد این است که اهمیت و لزوم قانون چیست؟

انسان ها نمی توانند جدا از یکدیگر زندگی کنند. فطرت بشری ایجاب می نماید که در جامعه زندگی کنند. جامعه نیز متشکل از انسان هاست. برای زندگی در جامعه و در کنار هم نوعان، انسان احتیاجمند این است که قواعدی را بر روابط خود حاکم کند و از همین جا، ضرورت و لزوم جاری شدن قانون بین افراد احساس می گردد. احتیاجهای انسان ها به یکدیگر احتیاجهای طبیعی و واقعی است؛ مثلاً احتیاج انسان به تشکیل خانواده و ازدواج یک احتیاج واقعی و طبیعی است؛ اما قواعدی که باید این رابطه را تنظیم کند، قانون نامیده می گردد. تقریباً از ابتدای خلقت انسان، قوانینی در جوامع بشری حکم فرما بوده است؛ اما با پیشرفت جامعه این قواعد نیز پیچیده تر شده است، به گونه ای که امروزه انسان ها برای بسیاری از امور زندگی احتیاج به قوانین و مقررات مربوط به آن را دارند. همان طور که می دانیم، خواسته های انسان ها با یکدیگر شباهت زیادی دارند و مردم یک جامعه کم و بیش خواسته های مشابهی دارند. بنابراین برای جلب منافع بیشتر و بهره مندی از امکانات، اختلافاتی بین آن ها درمی گیرد. انسان ها به تدریج دریافته اند که بقای جامعه با آشوب و بی نظمی امکان پذیر نیست و ناچار، از آن جهت که عضو جامعه هستند باید قواعدی را بر روابط خود برقرار کنند. امروزه مجموعه این قواعد را حقوق یا قانون می نامیم و تصور بقای یک جامعه بدون قانون و حقوق امکان ندارد.

امروزه بعضی بر این باورند که حقوق، یک دانش پیچیده و ظریف است و بسیاری از اصطلاحات آن قابلیت ساده سازی و بیان شدن به زبان عامه را ندارد؛ اما بعضی دیگر با توجه به مقتضیات اجتماعی در شرایط فعلی از ضرورت آموزش همگانی حقوق سخن می رانند. درواقع، آموزش همگانیِ حقوق، احتیاجی است که درباره شیوه مطلع سازی از ابعاد حقوقی مسائل، مهارت و تکنیک های بهتر زیستن در جامعه کنونی سخن می گوید. تجربه نیز نشان می دهد افراد توانمند در حوزه حقوق شهروندی، مسائل زندگی خود را بهتر بازشناسی می کنند و ظرفیت بیشتری برای حل آن دارند. این توانمندی چیزی بیش از دانش ابتدایی درباره مقررات جاری است. به عبارت دیگر، فرد توانمند قبل، حین و بعد از بروز اتفاقاتِ روزمره، از ظرفیت روانی کافی برای مدیریت آن ها برخوردار است. بنابراین، شهروندان مطلع به حق و تکلیف خود، به نحو مؤثرتر و معنادارتری در زندگی اجتماعی مشارکت نموده و زندگی فردی خود را بهتر اداره می کنند.

هر انسان به عنوان بخشی از اجتماع دارای ارتباطات مختلف با افراد جامعه است که درواقع همین ارتباطات اجتماعی به زندگی او معنا می بخشد و مسیر اجتماعی شدن را شکل می دهد. در این مسیر، آموزش بویژه آموزش بچه ها نقشی بسیار مهم و اساسی دارد. پس همه افراد جامعه از جمله بچه ها باید قوانین و اصولی را که متضمن آداب و اخلاق اجتماعی است، یاد بگیرند. مجموعه قواعد و اصول زندگی اجتماعی که از آن به عنوان حقوق شهروندی یاد می گردد و برای زندگی امن و خوب در جامعه لازم است، باید به صورت مدون، جامع و سهل در دسترس همگان باشد تا با فرهنگ سازی و آموزش به موقع شاهد بالا رفتن هوشیاری افراد بزرگسال و بچه ها جامعه به حقوق شهروندی و مطلعی از خطرات بی توجهی در برابر آن باشیم.

آموزش های شهروندی که باعث آشنایی افراد با حقوق شهروندی خود می شوند، سبب استیفای حقوق انسانی هر فرد به عنوان یک شهروند در ابعاد مختلف و با روش های درست و انسانی شده و از تضییع حقوق جلوگیری می کنند. آنچه اهمیت دارد بالارفتن روحیه کار گروهی، تعهد و همدلی در جامعه، هوشیاری در برابر هر نوع سوءاستفاده، قانون مداری و برقراری روابط انسانی صحیح بین افراد جامعه جهت داشتن جهانی امن و آسوده برای همگان است.