آخرین داستان سیمین تداعی کننده آیه انی جاعل فی الارض خلیفه است - مجله سویگل

سیمین دانشور نخستین زن ایرانی است که به صورت حرفه ای در زبان فارسی داستان نوشته است. مهم ترین اثر وی رمان سووشون است که نثری ساده دارد و از جمله پرفروش ترین آثار ادبیات داستانی در ایران به شمار میرود. از دیگر آثار مشهور وی می توان به رمان های جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان و مجموعه داستان های کوتاه آتش خاموش، شهری چون بهشت و به کی سلام کنم اشاره نمود.

فرارسیدن زادروز سیمین دانشور بهانه ای است که نگاهی به نخستین مجموعه داستان کوتاه وی به نام آتش خاموش و آخرین با عنوان انتخاب داشته باشیم.

آتش خاموش که اردیبهشت 1327 منتشر شده اولین مجموعه داستان دانشور و شامل 16 داستان کوتاه است که بین سال های 1321 تا 1326 نوشته شده اند.

در اولین و بلندترین داستان این مجموعه با نام اشک ها قهرمان داستان دختری دانشجو با چشمانی درخشان و باهوش و چهره ای محزون است که خاطراتی از زندگی خود را لابه لای دیوان مولوی کتابخانه دانشگاه نهاده تا هرکس با خواندن آن اشکی بریزد و زخم های درونی خود را التیام بخشد. وی به تدریج عاشق استاد فلسفه و فرنگ رفته خود می شود، اما وقتی از ازدواج وی با دختری فرنگی خبر می یابد، از عشق خود می گذرد.

دومین داستان مجموعه با نام آتش خاموش نیز سرخوردگی های دختر فریب خورده ای را به تصویر می کشد که به علت زیبایی و هوش خود، مورد توجه یکی از بزرگان شهر قرار می گیرد ولی خاتمه بدنام می شود و به زندگی خود خاتمه می دهد.

آن شب عروسی نیز از داستان های مشهور این مجموعه، درد دل رقاصه ای است که جبر زمان و فقر وی را به سوی این حرفه سوق داده، اما به آن خو گرفته است و از نگاه های تحسین آمیز تماشاچیان لذت می برد.

از دیگر داستان های این مجموعه می توان به شب عیدی، گذشته، کلاغ کور، سایه، ناشناس، عطر یاس، جامه ارغوانی، عشق استاد دانشگاه، عشق پیری و یخ فروش اشاره نمود.

دانشور در آتش خاموش، احساسات زنانه و شباهت تجربه های زنان به یکدیگر را نشان داده و این مجموعه را که از نوشته های اولیه وی است، می توان بازتاب تجربه های شخصی نویسنده در قالبی طنزگونه شمرد که ضمن آن، مسایل خانوادگی و اجتماعی مطرح شده است.

انتخاب آخرین مجموعه داستان به یادگار مانده از سیمین است که 16 داستان با نام های انتخاب، لقاء السلطنه، اسطقس، برو به چاه بگو، ساواکی، بخت گشایی، برهوت، میزگرد، مرز و نقاب، روزگار اگری، از خاک به خاکستر، باغ سنگ، دو نوع لبخند، روبوت سخنگو، از پرنده های مهاجر بپرس و متبرک باد خلیفه بودن انسان بر زمین، متبرک باد را شامل می شود و سال 1386 منتشر شده است.

اولین داستان این مجموعه لقاءالسلطنه نام دارد که در آن به تشریفات و فخرفروشی مرفان با زبان طنز اشاره شده است. راوی داستان انتخاب از این مجموعه نیز نوجوانی است که بعد از سال ها پی می برد پدر و مادری که تا به امروز با آنها زندگی می نموده، والدین واقعی وی نیستند. ابتدا از این موضوع به شدت ناراحت می شود و از خانه می گریزد، ولی در خاتمه، با آغوش باز به سوی آنها برمی شود.

برو به چاه بگو نیز داستانی دیگر از این مجموعه است که به نقد زندگی روشنفکران در ایران می پردازد و به مردسالاری که در میان روشنفکران نیز به شدت شایع است، اشاره می نماید.

اما آخرین داستان این مجموعه، متبرک باد خلیفه بودن انسان بر زمین متبرک باد نام دارد و داستان درباره شخصیتی است که از زمان حال به سرزمین کل داوود سفر می نماید و آنجا با شخصیتی به نام پیرراز آشنا می شود. پیرراز از وی می خواهد که نذری برای حضرت داوود (ع) کند و او را به جم خانه می برد. آنجا سیدی تنبورزنان کتاب شاهنامه حقیقت را می خواند و شخصیت اصلی با او هم آواز می شود.

شخصیت که پیش از آن به فکر خودسوزی بوده ناگاه نظرش عوض می شود و در جم خانه مشکلش را به صورت نامه به خاتونی می گوید و خاتون به او شرح می دهد که جهان وظیفه است نه درد و انسان کامل در خویش به غنای مطلق می رسد و با خدا زندگی می نماید. خاتون از او می خواهد خروسی را به جای خودکشی ذبح کند و در خاتمه داستان شخصیت اصلی با مرد سیاه پوشی که از ابتدا تا انتهای داستان حضور دارد روبه رو می شود که تمام صورتش چشم است. خاتمه شخصیت در آغوش پدرش که از قاب عکس بیرون آمده جا می گیرد و به امید اینکه در هزاره ای دیگر در پیکره خاتون رمزبار به جهان بازشود به خوابی عمیق می رود.

نام متبرک باد خلیفه بودن انسان بر زمین متبرک باد تداعی کننده آیه انی جاعل فی الارض خلیفه است و در آن شخصیت اصلی در مواجهه با مرگ به باوری از خاتمه ناپذیری خود دست می یابد.